تاثیر بسزای تغذیه بر سلامت روح و روان

تغذیه را می‌توان یکی از مهم‌ترین اضلاع هرم سلامتی به شمار آورد. میزان سلامت جسم و روان هر فرد متشکل از عوامل مختلفی است که تغذیه در این میان نقش اساسی را ایفا می‌کند. تاثیر تغذیه سالم بر سلامت جسم و روح و روان از دید متخصصان تغذیه و روانشناسی پوشیده نیست. به طوریکه غذای سالم و به عبارت بهتر تغذیه سالم یکی از مهم‌ترین و شاید اساسی‌ترین راه دستیابی به سلامت جسم است، گرچه در ارتقاء سلامت روان نیز بی‌تاثیر نیست.

 

برای رسیدن به جسمی سالم و آرام نیاز به روانی سالم است و روان سالم بدون جسم سالم میسر نیست و جسم هم بدون تغذیه نمی‌تواند سالم باشد، چرا که سلامت جسمی و روانی انسان به میزان قابل توجهی به نوع تغذیه، کیفیت مواد غذایی و ویتامین‌ها مربوط است. افرادی که به استرس، ضعف حافظه، خستگی، افسردگی و … مبتلا هستند فقط از لحاظ روحی آسیب پذیر نیستند بلکه در معرض ابتلا به انواع بیماری‌های جسمی قرار دارند.

 

تعریف تغذیه و غذای سالم

 

تغذیه علمی است که در آن مواد غذایی و نحوه استفاده بدن از این مواد مورد مطالعه قرار می‌گیرد. تغذیه در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها نقش دارد، زمانی که صحبت از پیشگیری باشد همگی یاد بیماری‌های غیر واگیر و مزمن خواهیم افتاد. در حال حاضر جهان در حال پیشروی به سمت بیماری‌های مزمن است، توجه کنید که ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.

 

غذای سالم یا ایمن نیز، غذایی است که از مواد اولیه سالم تهیه شده باشد. به عبارتی، غذای سالم عاری از مواد زیانبخش و مضر و متشکل از اجزای مفید برای سلامت مصرف کنندگان است. مراحل تهیه غذا شامل فرآوری، توزیع و مصرف به صورت یک زنجیره درهم تنیده است و چنانچه هر یک از این اجزاء دچار نقص یا کمبود شود، دیگر قسمت‌ها نیز از آن متاثر خواهد شد و به طور کلی سلامت نهایی غذا مستلزم تامین سلامت همه این اجزا است.

 

در نهایت می‌توان گفت تغذیه عاملی است که تعیین کننده سلامت و یا عدم سلامت افراد است. هدف هرشخص از تغذیه فقط سیرشدن نیست بلکه هدف اصلی تغذیه، رسیدن مواد مغذی به بدن است. این مواد با تأثیرات خود باعث تأمین نیازهای بدن و در نتیجه سلامت اندام‌ها و همچنین روان هر شخص می‌باشد.

 

تاثیر غذا بر خلقیات افراد

 

از آنجا که آنچه بر ما می‌گذرد ماحصل واکنش‌های شیمیایی مضری است که در اثر عملکرد واسطه‌های شیمیایی مغز به وجود می‌آید، غذاهایی وجود دارند که بر این واسطه‌های شیمیایی مغز یا نور و ترانس میتورهای مثل دوپامین ، نوراپی نفرین و سروتونین تاثیر می‌گذارند.

 

متاسفانه در میان عموم جامعه سلامت روان به اندازه سلامت جسمانی دارای اهمیت نیست در حالیکه سلامت روان مسئله مهمی است که بی توجهی و غفلت از آن زندگی افراد را تحت الشعاع قرار می‌دهد، چرا که میزان برخورداری از سلامت روان در چگونگی تفکر، احساس و عملکرد افراد در مواجهه با موقعیت‌های مختلف نقش دارد؛ از این رو لازم است همانگونه که افراد برای سلامت جسمانی خود اهمیت قائل هستند در جهت حفظ و ارتقاء سلامت روان نیز بکوشند.

 

تحقیقات به عمل آمده نشان می‌دهد که اعمال برخی تغییرات در رژیم غذایی طی پنجاه سال گذشه نقش مهمی در افزایش بیماری‌های روانی داشته است. روشی که در حال حاضر برای تولید غذاها به کار می رود تعادل مواد مغذی مهم مورد مصرف را بر هم زده است. گرایش مردم به مصرف غذاهای حاوی قند و چربی بیشتر و اجتناب از مصرف مواد غذایی تازه منجر به افسردگی و مشکلات حافظه و … می‌شود.

« توجه به مشکلات سلامت روان با تغییرات در رژیم غذایی گاهی اوقات در مقایسه با مصرف دارو یا مشاوره نتایج بهتری دارد.»

 

تغذیه سالم و افزایش ایمنی بدن

 

همان طور که مشخص است، غذا و تغذیه نقش مهمی در تقویت یا تضعیف سیستم ایمنی بدن دارند. شایع‌ترین علت ضعف سیستم ایمنی سوءتغذیه است که ممکن است ناشی از کمبود پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و املاح یا انرژی باشد. به عنوان مثال ماهی‌ها به عنوان منابع مهم اسید چرب امگا ۳ در تعدیل سیستم ایمنی نقش مهمی دارند.

 

طبق آخرین آمار منشتر شده توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) بیشترین مرگ و میرها در دنیا ارتباط مستقیم با نقش تغذیه‌ی افراد دارد. طبق آمار منتشر شده در جدول زیر بالاترین دلیل مرگ حمله ی قلبی می‌باشد و همانطور که در تصویر مشاهده می‌کنید حداقل ۵ مورد از ۱۰ مورد موجود در رابطه ی مستقیم با تغذیه است. بیماری‌هایی نظیر سکته مغزی، بیماری مزمن ریوی، دیابت و فشار خون آمار بالایی را به خود اختصاص داده‌اند که در همگی موارد ذکر شده، تغذیه نقشی کلیدی ایفا می‌کند.

 

 

کاملا واضح و آشکار است این که چه می‌خوریم، چگونه و چه مقدار می‌خوریم بر سلامت جسم و روان ما تاثیر بسزایی دارد. امروزه ارتباط بین خوردن و چاقی با بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، سرطان‌ها، بیماری‌های مفصلی مثل آرتروز، بیماری‌های کیسه صفرا‌، نقرس و … کاملا اثبات شده است. نگرانی دست اندرکاران سلامت جوامع امروز، نه بیماری‌های واگیر و عفونی بلکه بیماری‌های غیرواگیر هستند که اکثریت قریب به اتفاق آن‌ها با عادات غذایی مرتبط می‌باشند.

 

تاثیر تغذیه بر یادگیری و حافظه

 

حافظه افراد محل نگهداری یا ذخیره سازی اطلاعات است، با قدرت قابلیت دسترسی به همان صورتی که در وهله‌ی اول به ذهن سپرده شده است. برخورداری از سلامت جسمی پایه یک حافظه‌ی خوب است. ذهنی که درگیر بیماری‌های مختلف و ضعف عمومی است، قادر به تمرکز نیست و نمی‌تواند توجه کافی به مطلب داشته باشد، چرا که توانایی‌های آن بیش‌تر متوجه محافظت از خود می‌شود.

 

مغز و سیستم عصبی باید به طور معمول ویتامین‌ها و مواد معدنی، گلوکز و خون سالم را دریافت کنند و از استراحت کافی برخوردار باشند، به طوری که بتوانند خود را برای ذخیره سازی اطلاعات و کسب نیروی تازه به منظور عملکرد بهتر آماده کنند. در این ارتباط ویتامین ۱B، به طور کلی مجموعه ویتامین‌های گروه B، همچنین ویتامین‌های D-A-C نقشی بسیار مهم بر عهده دارند.

 

سلامت روان در گرو سلامت دستگاه گوارش

 

جالب است بدانید که دستگاه گوارش دارای تعداد زیادی سلول عصبی است به طوری که به آن مغز دوم نیز می‌گویند. همان طور که عوامل روحی و روانی زمان انتقال مواد در لوله گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهند. باکتری‌هایی که در لوله گوارش نیز زندگی می‌کنند به وسیله موادی که تولید می‌کنند، می‌توانند بر عملکرد مغز و رفتار اثر بگذارند.

 

عفونت‌های دستگاه گوارش همراه با میکروارگانسیم‌های مضر می‌توانند با افزایش نفوذپذیری غشای دستگاه گوارش به عوامل بیماری‌زا عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار دهند. بنابراین مصرف پرو بیوتیک‌ها و پربیوتیک‌ها جهت تامین سلامت دستگاه گوارش و سیستم عصبی می‌تواند مفید واقع شود.

 

تاثیر تغذیه بر رفتار و اخلاق در دیدگاه طب سنتی

 

دکتر رامش سیدزاده عضو هیئت مدیره انجمن طب سنتی خراسان رضوی در مطلبی قابل توجه به تشریح مزاج‌های مختلف و خلقیات افراد می‌پردازد :

 

از مشخصات رفتاری افراد سرد مزاج این است که در شروع یک کار مشکل دارند و به اصطلاح دیر گرم می‌شوند، اما گرم مزاجان کارها را به سرعت آغاز می‌کنند. ضعف و سستی و کندی در افعال و رفتار دیده شود نشانه سردی مزاج است در حالی که گرمی مزاج گاه باعث شتاب زدگی و عجله می‌گردد و فردی با چنین ویژگی ممکن است ثبات رای نداشته باشد. توام بودن افعال با اضطراب و تشویش نیز بر گرمی زیاد دلالت دارد. زود عصبانی شدن، خشمگین شدن، برانگیختگی سریع، بی اعتنایی به قضاوت دیگران در مورد خود، جرات، جسارت، پرسخنی، سرعت و پیوستگی کلام، قدرت و بلندی صدا نشانه گرمی مزاج هستند. افراد گرم مزاج اغلب بی قرار، تند و تیز، پرکار و فعال، پرجنب و جوش و پرانرژی هستند، حافظه خوبی دارند و از قدرت یادگیری و تجزیه و تحلیل بالایی برخوردارند، زود عصبانی شده و زود هم آرام می‌شوند.

 

فرض کنیم فردی با مزاج گرم و خشک در فصل تابستان و هوای گرم هنگام بازگشت به منزل نوشیدنی با طبع گرم بنوشد. در این شرایط ممکن است به شدت عصبانی شود. توصیه می‌گردد از چنین فردی با یک شربت خنک مانند شربت سکنجبین، لیموی تازه، آلبالو یا زرشک پذیرایی شود.

 

بنابراین افرادی که در برخورد با مشکلات بیشتر حالات پرخاشگرانه را بروز می‌دهند، سوء مزاج گرم دارند و علاوه بر تمرینات کنترل ذهن مثل تنفس عمیق باید از مصرف غذاهای حاوی ادویه تند و تیز مثل زنجبیل، فلفل، خردل، عسل کهنه، مغزها مانند پسته، سیر، پیاز خام، خرمای خشک، نوشیدنی‌هایی مانند نسکافه و شربت زعفران و خوراکی‌های گرم و چرب مانند حلوا ارده و سرخ کردنی‌ها و شب بیدار ماندن‌های طولانی خودداری کنند.

 

به افراد با مزاج گرم و خشک توصیه می‌شود مصرف خیار، کدو، گشنیز، هندوانه، ماءالشعیر طبیعی، سوپ جو، حریریه بادام، شربت‌های متعادل مثل سکنجبین، گلاب، بوییدن عطرهای ملایم و خنک مانند بنفشه، گلاب، پوشیدن صندل و گوش دادن به نغمه‌های طیبعی مثل صدای دریا یا آب روان را به کار برند.

 

خصوصیات روانی افراد با مزاج گرم و تر این است که انسان‌های شجاع و جسور بوده، به طور معمول آرام هستند و دیر عصبانی می‌شوند اما هنگام عصبانیت ممکن است رفتارهای مخاطره آمیز داشته باشند. در مورد خصوصیات روانی مزاج سرد و تر نیز باید اشاره کرد که افرادی کم انرژی و کند هستند، معمولا صبور و آرامند و کمتر عصبانی می‌شوند. رطوبت باعث انعطاف پذیری و خشکی باعث ثبات رای می‌شود. گروه دیگر با مزاج سرد و خشک نیز افرادی دقیق، منظم، دور اندیش، محاسبه گر و ریزبین هستند.

 

در پایان می‌توان اذعان کرد، همان‌طور که آلودگی هوا، استرس، کمی تحرک و سوءتغذیه از مهم‌ترین علل بیماری‌ها شناخته شده‌اند، تغذیه سالم و درست نیز از موهبت‌های مهم زندگی و یکی از عوامل مهم سلامت انسان است. همیشه این پرسش مطرح است که چرا تعداد قابل توجهی از مردم به سلامت جسمی و روانی خود نمی‌پردازند و آنچنانکه باید و شاید تغذیه سالم و درست ندارند. آیا کشفیات و پیشرفت‌های جدید روانشناسی می‌تواند کمکی به تغذیه سالم و درست انسان عصر حاضر داشته باشد.

به این مطلب امتیاز دهید: