ریواس و خواص آن

ریواس (Rhubarb) گیاهی است از تیره هفت‌بندان (Polygonaceae) بومی مناطق سیبری یا هیمالیا، که از سده شانزدهم در اروپا کشت می‌شده است. نوشته‌ها حاکی از آن است که قبل از میلاد مسیح در چین به عنوان دارو مصرف می‌شد. ریواس یک گیاه فصل خنک چند ساله است که مقاوم به سرما و خشکی می‌باشد. محصولات آن از طوقه، مرکب از ریزوم‌های گوشتی، و جوانه‌ها تولید می‌شوند. پس از یک فصل رویشی، طوقه‌های ریواس، به خواب می‌روند. این گیاه، بومی آسیا بوده و بهترین ریواس که ساقهٔ آن قرمز رنگ می‌باشد، در کشور چین می‌روید.

 

نام اصلی آن ریواچ است و ریواس و رواش از آن ریشه می‌گیرد در فلات شرقی ایران، فارسی‌زبانان آن را به نام رواش و ریواچ می‌شناسند. امروزه در ادبیات کتابی آن را ریواس می‌گویند در افغانستان به آن چوکری هم می‌گویند.

 

گیاه شناسی

 

ریشه ریواس حدود ۱ الی ۲ متر در خاک رشد می‌کند. این ریشه در مقابل سرما و یخبندان مقاوم است. گیاه ریواس دو نوع ساقه دارد. یکی ساقهٔ زیر زمینی که به آن ریزوم می‌گویند، پس از رشد، گوشتی و چوبی می‌شود و از جوانه‌های آن ساقه‌های هوایی و برگ‌های پهن به وجود می‌آید. نوع دوم، ساقه‌های هوایی است که تا حدود یک متر نیز رشد می‌کنند. برگ‌های آن از جوانه‌های جانبی ریزوم‌ها به وجود می‌آیند، دارای پهنک نسبتاً عریضی بوده و دمبرگ آن، قسمت خوراکی ریواس را تشکیل می‌دهد که گوشتی بوده و طول آن به بیش از نیم متر می‌رسد. گل‌های ریواس به تعداد زیاد و به صورت خوشه در انتهای ساقه اصلی رشد می‌کنند، به رنگ سبز هستند و در اثر تلقیح، بذر را تشکیل می‌دهند.

 

ریواس دارای دو نوع ساقه است. یکی ساقه زیرزمینی که به آن ریزوم می‌گویند. ریزوم پس از رشد گوشتی و چوبی می‌شود که از جوانه‌های آن، ساقه‌های هوایی و برگ‌های پهن بوجود می‌آید. نوع دوم ساقه در ریواس ساقه‌های هوایی است که تا حدود یک متر نیز رشد می‌کند. همچنین ریواس دارای برگ‌هایی است که از جوانه جانبی ریزوم‌ها بوجود می‌آیند. برگ‌ها دارای پهنک نسبتاً پهن هستند. دم‌برگ ریواس که قسمت خوراکی آن را تشکیل می‌دهد، گوشتی بوده و طول آن به بیش از ۵۰ سانتیمتر می‌رسد. گل : به تعداد زیاد و به صورت خوشه در انتهای ساقه اصلی ایجاد می‌گردد و گل‌ها به رنگ سبز است و در اثر تلقیح بذر را تشکیل می‌دهند.

 

انواع ریواس

 

۱- ریواس معطر

نام علمی : Rheum acuminatum

 

این گیاه در کنار آب رشد می‌کند و در تابستان بذرهای قرمزی دارد. این گیاه عاری از بیماری است و در سراسر کشور کانادا مقاوم و سازگار می‌باشد. برگ‌های آن در روی تپه‌ها می‌رویند، گوشوارک‌های قرمز تیره و مستقیم دارد. ساقه‌های آن نازک و شاخه‌دار و گلدار می‌باشد که طول آن به ۲۵/۱ Cm می‌رسد. به نور مستقیم آفتاب سازگار بوده وهمچنین اندکی سایه را نیز ترجیح می‌دهد. و همچنین خاک هوموسی را بسیار دوست دارد. بریدن ساقه‌های آن بعد از گل‌دهی باعث می‌شود که شاخ و برگ‌های جوان در ادامه فصل رشد کنند.

 

۲- نام علمی : RheumKialense

 

گونه‌ای کوچک و شاداب می‌باشد. برگ‌های چین‌دار با لکه‌های قرمز و با ارتفاع ۳۵ Cm دارد. ( استولون همان ساقه تغییر شکل یافته‌ای است که به صورت افقی روی زمین یا زیرزمین رشد می‌کند و موجب گسترش گیاه می‌شود.) این گیاه در همه حال ،زمین را به صورت انبوه پوشش می‌دهد.

 

۳- ریواس چینی

نام علمی : Rheumofficinale

 

گیاهی چند ساله ،پایا و به طور طبیعی ارتفاعی ۲ متری دارد. منشاء آسیایی داشته و به منطقه ۷ ایالات متحده نیز سازگار می‌باشد. ساقه برگی آن مصرف خوراکی داشته و ریزوم آن جنبه دارویی دارد.

 

 

روش‌های استفاده

 

این گیاه سستی و خماری را بر طرف می‌کند و مسرت بخش است. برای امراض وبایی و اسهال مفید بوده، خون را تصفیه می‌کند. چکاندن آب تازهٔ ریواس در چشم، سبب تقویت بینایی و از بین رفتن لکه‌های سفید چشم می‌گردد. ترکیب ریواس با آبلیمو و مالیدن آن به صورت، باعث از بین رفتن جوش و لک می‌شود. برای تقویت موی سر نافع است و اگر با حنا مخلوط شود، رنگ مو را شرابی می‌کند.

 

همچنین در آشپزی این گیاه به صورت خام و پخته در سالاد و خورش کاربرد دارد، اما به دو صورت کلی همراه با کوفته ریزه و رب و پیاز و صورت دیگر همراه با گوشت قرمه و سبزی نعناع و جعفری پخته می‌شود. این خورش‌ها ویژه نواحی جنوبی البرز از جمله تهران و قم است که این گیاه در دامنه‌های البرز به طور وحشی رشد می‌کند. با ریواس خوشاب و شربت نیز درست می‌کنند.

 

ارزش غذایی ریواس

 

ریواس دارای برخی عناصر مانند پتاسیم – کلسیم است و از نظر ویتامین‌ها نیز تا حدودی غنی است. دمبرگ ریواس که بخش قابل استفاده آن است، دارای مقداری اسیدهای آلی مانند اسید مالیک است که برای رفع تشنگی و آسان کردن هضم غذا سودمند است. همچنین در طب سنتی ریواس برای دفع بعضی از باکتری‌های مضر استفاده می‌شود.

 

خواص ریواس

 

۱) ریواس طبیعت سرد دارد و دارای ویتامین‌ها و املاح معدنی گوناگونی است. برای تمامی اعضای بدن، ماده‌ی غذایی بسیار ممتازی شمرده می‌شود و اثر شگفت انگیز و معجزه آسایی دارد.
۲) قابض است و برای تقویت معده و کبد مفید می‌باشد.
۳) خوردن ریواس برای بیماران تب دار و بی‌اشتها مفید بوده و یرقان ، وسواس ، سستی را درمان می‌نماید. در این گونه موارد می‌توان ۱۰۰ گرم از آب ریواس یا رب ریواس را میل کرد.
۴) صفرا و دل به هم خوردگی را رفع می‌کند.
۵) برای حصبه و اسهال گرم صفراوی مفید بوده و کرم کُش است. مفیدترین طریقه مصرف آن، مصرف آب ریواس همراه با آب هویج ، کرفس ، خیار و سیب می‌باشد که یک سوم آب ریواس و دو سوم بقیه مواد است.
۶) ریواس اثر ملین داشته و اشتها آور است و برای افزایش اشتها و یبوست مفید می‌باشد.
۷) ریواس، مقوی قلب و اعصاب بوده و برای درمان بواسیر مفید است.
۸) ریواس به عنوان فعال کننده‌ی عملکرد دستگاه گوارش، ناقل نمک‌های صفراوی و محرک ترشح کبد شناخته شده است.
۹) نخستین کارکرد آن در دهان این است که با تحریک جوانه‌های چشایی به واسطه‌ی مزه ی تلخ خوشایندش، موجب پاک شدن حفره‌ی دهان شده و دهان را برای چشیدن غذای بعدی آماده می‌سازد.
۱۰) این گیاه در معده سبب افزایش ترشح معده و تحریک آن می‌شود. در نتیجه به طور کلی باعث بهبود عملکرد معده می‌گردد.
۱۱) با تحریک ترشح نمک‌های صفراوی از کبد، به تنظیم جذب چربی از روده کمک می‌کند.
۱۲) ریواس خاصیت مسهلی، ضد التهابی و متعادل کننده‌ی عملکرد روده‌ها (درمان یبوست و اسهال) را داشته و در درمان یرقان، خونریزی معدی- روده‌ای، اختلال قاعدگی، ورم ملتحمه چشم، جراحات ناشی از ضربات و صدمات جسمانی، زخم‌های چرکی سطحی و سوختگی‌های حاصل از حرارت کاربرد دارد.

 

مضرات ریواس

 

مصرف بیش از اندازه ریواس به دلیل دارا بودن مقادیر زیادی اکسالیک اسید که برابر با ۴۶۰ میلی‌گرم در هر ۱۰۰ گرم می‌باشد باعث جلوگیری از جذب کلسیم و منیزیم توسط بدن می‌شود و باعث پوکی استخوان می‌شود. مقدار مجاز مصرف اکسالیک اسید در روز ۱۰ گرم برای بزرگسالان و ۳ تا۴ گرم برای کودکان می‌باشد؛ که این مقدار برابر است با چندین کیلوگرم ریواس، درنتیجه ریسک ابتلا به پوکی استخوان به دلیل مصرف ریواس بسیار کم می‌باشد. همچنین مصرف بیش از حد مجاز اکسالیک اسید موجود در ریواس باعث آسیب رساندن به دستگاه گوارش و کلیه‌ها نیز می‌شود.

به این مطلب امتیاز دهید: